Làm gì khi bạn mãi là nhân viên tập sự trong thời gian dài

Bởi

“Mãi Vẫn Chỉ Là Tập Sự”: Phải Làm Gì Khi Bạn Bị Mắc Kẹt Trong Vòng Luẩn Quẩn Thử Việc Kéo Dài?

Bước chân vào một công việc mới với vị trí “nhân viên tập sự”, “thử việc” hay “trainee” thường mang theo bao hy vọng và kỳ vọng về một khởi đầu vững chắc, một cơ hội để học hỏi, chứng tỏ bản thân và sớm trở thành nhân viên chính thức. Giai đoạn này, theo lẽ thường, chỉ nên kéo dài một khoảng thời gian nhất định theo quy định hoặc thỏa thuận ban đầu (thường là 1-2 tháng đối với thử việc, 3-6 tháng đối với thực tập hoặc trainee). Tuy nhiên, thực tế đôi khi lại không như mong đợi. Bạn có thể thấy mình vẫn đang ở vị trí “tập sự” sau nhiều tháng, thậm chí cả năm trời, mà không có dấu hiệu rõ ràng về việc được ký hợp đồng chính thức.

Tình trạng “mãi vẫn chỉ là tập sự” này không chỉ gây hoang mang, lo lắng về tương lai sự nghiệp mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý, tài chính và động lực làm việc của bạn. Bạn bắt đầu tự hỏi: “Tại sao mình chưa được lên chính thức?”, “Liệu mình có làm gì sai?”, “Công ty có thực sự muốn giữ mình lại?”, “Mình nên tiếp tục chờ đợi hay tìm kiếm cơ hội khác?”.

Nếu bạn đang ở trong hoàn cảnh này, đừng quá hoảng sợ hay nản lòng. Đây là một tình huống không hiếm gặp, đặc biệt trong bối cảnh thị trường lao động cạnh tranh như tại TP. Hồ Chí Minh hiện nay (tháng 4 năm 2025). Điều quan trọng là bạn cần phải bình tĩnh nhìn nhận vấn đề, phân tích nguyên nhân và chủ động đưa ra những hành động chiến lược để thoát khỏi tình trạng không chắc chắn này. Bài viết này sẽ là kim chỉ nam chi tiết, giúp bạn hiểu rõ vấn đề, đánh giá tình hình và tìm ra hướng đi phù hợp nhất cho bản thân.

Phần 1: Nhận Diện Vấn Đề và Tìm Hiểu Gốc Rễ Nguyên Nhân

Trước khi có thể giải quyết, bạn cần hiểu rõ bản chất vấn đề và những lý do tiềm ẩn đằng sau nó.

A. Xác Định Rõ Tình Trạng “Tập Sự” Của Bạn:

  • Loại hình hợp đồng/thỏa thuận: Bạn đang làm việc dưới hình thức nào?
    • Hợp đồng thử việc: Có thời hạn rõ ràng (theo Luật Lao động Việt Nam 2019, tối đa 180 ngày đối với công việc quản lý, 60 ngày đối với công việc cần trình độ CĐ trở lên, 30 ngày đối với công việc cần trình độ TC/công nhân kỹ thuật, 6 ngày đối với công việc khác).
    • Hợp đồng thực tập: Thường có thời hạn cụ thể, mục tiêu chính là học hỏi kinh nghiệm, có thể có hoặc không có phụ cấp/lương.
    • Chương trình Trainee/Management Trainee: Có lộ trình đào tạo và đánh giá cụ thể, thường kéo dài 6 tháng đến 1-2 năm, với cam kết (ngầm hoặc rõ ràng) về vị trí chính thức sau khi hoàn thành.
    • Hợp đồng lao động có thời hạn (dưới dạng “tập sự”): Một số công ty sử dụng loại hợp đồng này thay cho thử việc, nhưng bản chất vẫn là giai đoạn đánh giá.
    • Thỏa thuận miệng/Không có hợp đồng rõ ràng: Tình trạng này tiềm ẩn nhiều rủi ro nhất.
  • Thời gian quy định ban đầu: Hợp đồng/thỏa thuận ban đầu của bạn quy định thời gian tập sự/thử việc là bao lâu? Thời điểm hiện tại đã vượt quá thời hạn đó chưa?
  • Kỳ vọng ban đầu: Khi mới vào làm, bạn được trao đổi như thế nào về cơ hội trở thành nhân viên chính thức? Có tiêu chí đánh giá cụ thể nào được đưa ra không?

Việc làm rõ những điểm này giúp bạn xác định cơ sở pháp lý (nếu có) và mức độ chính đáng của tình trạng hiện tại.

B. Phân Tích Các Nguyên Nhân Khách Quan (Từ Phía Công Ty/Thị Trường):

Đôi khi, việc bạn chưa được lên chính thức không hoàn toàn xuất phát từ bản thân bạn.

  • Tình hình kinh doanh của công ty: Công ty đang gặp khó khăn về tài chính, buộc phải cắt giảm chi phí, tạm dừng tuyển dụng mới hoặc trì hoãn việc ký hợp đồng chính thức? Có sự tái cấu trúc nội bộ nào đang diễn ra không?
  • Thay đổi về nhu cầu vị trí công việc: Vị trí mà bạn được đào tạo để đảm nhận có thể không còn cần thiết, bị thay đổi yêu cầu hoặc bị gộp vào vị trí khác do chiến lược kinh doanh thay đổi.
  • Hạn chế về ngân sách/biên chế (Headcount): Phòng ban của bạn có thể không được duyệt thêm biên chế chính thức trong thời điểm hiện tại, dù đánh giá bạn tốt.
  • Quy trình nội bộ phức tạp: Các thủ tục phê duyệt, ký hợp đồng ở một số công ty lớn hoặc cơ quan nhà nước có thể kéo dài và phức tạp, dẫn đến sự chậm trễ ngoài ý muốn.
  • Thay đổi nhân sự quản lý: Người quản lý trực tiếp hoặc người phụ trách đánh giá bạn nghỉ việc, dẫn đến việc đánh giá bị gián đoạn hoặc người mới cần thêm thời gian để xem xét.

C. Tự Đánh Giá Các Nguyên Nhân Chủ Quan (Từ Phía Bản Thân):

Đây là bước quan trọng đòi hỏi sự trung thực và khách quan với chính mình. Hãy tự vấn:

  • Hiệu suất công việc (Performance):
    • Bạn đã hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao trong thời gian tập sự chưa?
    • Có đáp ứng được các chỉ tiêu (KPIs) hoặc kỳ vọng mà quản lý đặt ra không?
    • Có mắc phải những sai sót nghiêm trọng hoặc lặp đi lặp lại nào không?
    • So với các nhân viên tập sự/thử việc khác (nếu có), hiệu suất của bạn ở mức nào?
  • Mức độ phù hợp về Kỹ năng (Skill Fit):
    • Bạn đã thực sự nắm vững các kỹ năng cần thiết cho công việc ở cấp độ chính thức chưa?
    • Có kỹ năng chuyên môn hoặc kỹ năng mềm nào bạn còn yếu và cần cải thiện rõ rệt không?
    • Bạn có thể hiện được khả năng học hỏi và áp dụng kiến thức mới vào công việc không?
  • Thái độ và Sự hòa nhập (Attitude & Integration):
    • Bạn có thể hiện thái độ tích cực, chủ động, cầu thị và tinh thần trách nhiệm trong công việc không?
    • Bạn có hòa nhập tốt với văn hóa công ty và đội nhóm không?
    • Bạn có cởi mở tiếp nhận phản hồi và nỗ lực thay đổi không?
    • Có vấn đề gì về kỷ luật (đi muộn, về sớm, thái độ không đúng mực) không?
  • Khả năng Giao tiếp và Chủ động:
    • Bạn có thường xuyên trao đổi về tiến độ công việc và những khó khăn (nếu có) với quản lý không?
    • Bạn đã bao giờ chủ động hỏi về lộ trình phát triển, tiêu chí đánh giá và cơ hội lên chính thức chưa?
    • Bạn có im lặng chờ đợi hay chủ động thể hiện mong muốn được gắn bó lâu dài?
  • Kỳ vọng chưa thực tế: Có thể bạn đã đặt kỳ vọng quá cao về thời gian được lên chính thức so với quy trình thông thường của công ty hoặc so với năng lực thực tế của bản thân tại thời điểm đó?

Việc xác định đúng nguyên nhân (có thể là sự kết hợp của nhiều yếu tố) là chìa khóa để tìm ra giải pháp phù hợp.

Phần 2: Hậu Quả Tiềm Ẩn Của Việc “Mắc Kẹt” Quá Lâu

Tình trạng không chắc chắn kéo dài có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực không nhỏ:

  • Ảnh Hưởng Tâm Lý: Đây là tác động rõ ràng nhất. Bạn có thể cảm thấy:
    • Thất vọng, chán nản: Khi nỗ lực không được công nhận hoặc tương lai mờ mịt.
    • Lo lắng, bất an: Về sự ổn định công việc và tài chính.
    • Nghi ngờ bản thân: Tự hỏi về năng lực và giá trị của mình.
    • Mất động lực: Không còn nhiệt huyết cống hiến khi không thấy con đường phát triển rõ ràng.
    • Cảm giác bị đối xử không công bằng: So với các đồng nghiệp chính thức.
  • Hạn Chế Về Tài Chính: Nhân viên tập sự/thử việc thường có mức lương thấp hơn và ít phúc lợi hơn (không có hoặc ít bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, thưởng, nghỉ phép năm…) so với nhân viên chính thức. Việc kéo dài tình trạng này ảnh hưởng đến thu nhập và khả năng hoạch định tài chính cá nhân.
  • Chậm Trễ Phát Triển Sự Nghiệp:
    • Bỏ lỡ cơ hội tham gia các dự án lớn, quan trọng hơn – những dự án thường dành cho nhân viên chính thức.
    • Khó có cơ hội được đề bạt, thăng tiến.
    • Quá trình học hỏi và tích lũy kinh nghiệm chuyên sâu có thể bị chậm lại.
    • Tạo ra một “điểm dừng” không mong muốn trên con đường sự nghiệp.
  • Rủi Ro Pháp Lý và Hợp Đồng:
    • Theo Luật Lao động Việt Nam, sau khi kết thúc thời gian thử việc theo quy định, công ty phải thông báo kết quả và nếu đạt yêu cầu thì phải ký hợp đồng lao động chính thức. Việc tiếp tục làm việc mà không có sự thay đổi hợp đồng rõ ràng có thể là vi phạm pháp luật, ảnh hưởng đến quyền lợi của bạn (đặc biệt là về BHXH, BHYT).
    • Sự mập mờ về hợp đồng tạo ra tình trạng không chắc chắn về quyền và nghĩa vụ của cả hai bên.

Phần 3: Chiến Lược Hành Động Chủ Động và Hiệu Quả

Đừng chỉ ngồi yên và chờ đợi. Đã đến lúc bạn cần phải hành động một cách chiến lược và chuyên nghiệp.

A. Thu Thập Thông Tin và Tìm Kiếm Phản Hồi Cụ Thể:

  • Xem lại Hợp đồng/Thỏa thuận: Đọc kỹ lại các điều khoản về thời gian tập sự, điều kiện chuyển đổi chính thức (nếu có).
  • Chủ động Đề nghị Buổi Trao đổi: Hẹn một cuộc gặp riêng với quản lý trực tiếp của bạn. Hãy chuẩn bị trước nội dung cần trao đổi. Email đề nghị nên rõ ràng, ví dụ: “Em muốn xin phép trao đổi với anh/chị về quá trình làm việc của em trong thời gian qua và định hướng sắp tới tại công ty.”
  • Chuẩn bị Câu Hỏi Rõ Ràng:
    • “Em muốn được lắng nghe đánh giá của anh/chị về hiệu suất công việc của em trong [số tháng] vừa qua.”
    • “Theo anh/chị, em cần cải thiện những điểm nào để phù hợp hơn với yêu cầu của vị trí chính thức?”
    • “Em rất mong muốn được gắn bó lâu dài với công ty ở vị trí [tên vị trí]. Xin anh/chị cho em biết lý do vì sao em chưa được xem xét ký hợp đồng chính thức ạ?”
    • “Lộ trình hoặc kế hoạch tiếp theo dành cho em là gì? Khi nào công ty dự kiến sẽ có quyết định chính thức?”
    • “Để được trở thành nhân viên chính thức, em cần đáp ứng thêm những tiêu chí cụ thể nào?”
  • Lắng Nghe và Ghi Nhận: Trong buổi trao đổi, hãy giữ thái độ bình tĩnh, cầu thị, lắng nghe kỹ lưỡng và ghi chép lại những phản hồi quan trọng. Tránh tranh cãi hoặc tỏ ra phòng thủ. Mục tiêu là để hiểu rõ tình hình.

B. Trao Đổi Thẳng Thắn và Chuyên Nghiệp Với Quản Lý:

  • Bày tỏ Mong Muốn Rõ Ràng: Sau khi lắng nghe phản hồi, hãy khẳng định lại mong muốn được làm việc chính thức và gắn bó lâu dài với công ty.
  • Nhấn Mạnh Đóng Góp và Cam Kết: Nêu bật những thành tích, nỗ lực và đóng góp cụ thể của bạn trong thời gian qua. Thể hiện sự cam kết và nhiệt huyết với công việc.
  • Đề Xuất Giải Pháp (Nếu Phù Hợp): Dựa trên phản hồi, bạn có thể đề xuất: “Em sẽ tập trung cải thiện kỹ năng [X] trong [Y] tháng tới” hoặc “Em sẵn sàng đảm nhận thêm trách nhiệm [Z] để chứng minh năng lực”.
  • Yêu Cầu Lộ Trình Cụ Thể: Đề nghị quản lý cho bạn một lộ trình rõ ràng hơn: Các bước cần làm, thời gian dự kiến cho việc đánh giá lại hoặc ra quyết định cuối cùng. Sự rõ ràng giúp giảm bớt tình trạng mập mờ.
  • Giữ Thái Độ Chuyên Nghiệp: Dù kết quả cuộc trao đổi thế nào, hãy luôn giữ thái độ tôn trọng, chuyên nghiệp.

C. Nâng Cao Hiệu Suất và Thể Hiện Giá Trị Vượt Trội:

Nếu phản hồi cho thấy vấn đề nằm ở hiệu suất hoặc kỹ năng, đây là lúc bạn cần nỗ lực gấp đôi:

  • Khắc Phục Điểm Yếu: Tập trung vào những lĩnh vực mà quản lý đã chỉ ra bạn cần cải thiện.
  • Chủ Động Nhận Thêm Trách Nhiệm: Đề xuất hỗ trợ đồng nghiệp, tham gia các dự án mới (phù hợp với khả năng), tìm cách đóng góp nhiều hơn cho đội nhóm.
  • Đưa Ra Sáng Kiến: Suy nghĩ về cách cải thiện quy trình làm việc, tiết kiệm chi phí hoặc nâng cao hiệu quả công việc và mạnh dạn đề xuất với quản lý.
  • Vượt Qua Kỳ Vọng: Không chỉ hoàn thành công việc được giao, hãy cố gắng làm tốt hơn mong đợi. Hãy cho công ty thấy rằng bạn là một nhân sự có giá trị và tiềm năng.

D. Phát Triển Kỹ Năng Còn Thiếu:

  • Xác Định Rõ Kỹ Năng Cần Bổ Sung: Dựa trên yêu cầu công việc chính thức và phản hồi từ quản lý.
  • Lập Kế Hoạch Học Tập Chủ Động: Tìm kiếm các khóa học online/offline, workshop, đọc sách, tài liệu liên quan. Tận dụng các nguồn tài nguyên đào tạo nội bộ của công ty (nếu có).
  • Tìm Kiếm Sự Hướng Dẫn: Nhờ đồng nghiệp có kinh nghiệm hoặc quản lý hướng dẫn, chỉ bảo thêm.
  • Thực Hành và Áp Dụng: Quan trọng nhất là áp dụng những gì học được vào công việc thực tế để biến kiến thức thành kỹ năng thực thụ.

E. Xây Dựng Mối Quan Hệ và Mạng Lưới Nội Bộ:

  • Tương Tác Tích Cực: Xây dựng mối quan hệ tốt đẹp, chuyên nghiệp với đồng nghiệp trong nhóm và các phòng ban khác. Sự ủng hộ từ đồng nghiệp đôi khi cũng có tác động tích cực.
  • Tìm Kiếm Mentor: Một người cố vấn giàu kinh nghiệm trong công ty có thể cho bạn những lời khuyên giá trị và giúp bạn định hướng tốt hơn.

F. Tìm Hiểu Quyền Lợi Pháp Lý:

  • Nắm Rõ Luật Lao Động: Hiểu các quy định cơ bản về thời gian thử việc tối đa, điều kiện ký hợp đồng lao động sau thử việc. Biết được quyền lợi của mình về lương, bảo hiểm trong và sau thời gian thử việc.
  • Tham Khảo Bộ Phận Nhân Sự (HR): Nếu có thắc mắc về hợp đồng hoặc quy trình, HR là bộ phận bạn có thể liên hệ để được giải đáp (một cách khéo léo).
  • Tư Vấn Pháp Lý (Nếu Cần Thiết): Trong trường hợp cảm thấy quyền lợi bị xâm phạm nghiêm trọng và kéo dài (ví dụ: làm việc quá thời gian thử việc quy định mà không được ký HĐLĐ, không được đóng BHXH…), bạn có thể cân nhắc tìm kiếm sự tư vấn từ luật sư hoặc các tổ chức hỗ trợ người lao động. Tuy nhiên, đây nên là giải pháp cuối cùng sau khi đã cố gắng trao đổi nội bộ.

G. Đặt Ra Giới Hạn và Cân Nhắc Phương Án Thay Thế:

Sự kiên nhẫn là cần thiết, nhưng chờ đợi vô vọng thì không.

  • Xác Định Thời Gian Chờ Đợi Tối Đa: Dựa trên tình hình thực tế và cuộc trao đổi với quản lý, hãy tự đặt ra một mốc thời gian hợp lý mà bạn sẵn sàng chờ đợi một quyết định rõ ràng (ví dụ: thêm 1-3 tháng).
  • Bắt Đầu “Ngó Nghiêng” Cơ Hội Mới: Nếu sau cuộc trao đổi, tình hình vẫn mập mờ, không có cam kết rõ ràng hoặc bạn cảm thấy không còn phù hợp, hãy bắt đầu cập nhật CV và tìm kiếm các cơ hội việc làm khác một cách kín đáo. Việc này giúp bạn có phương án dự phòng và không bị động.
  • Đánh Giá Lại Sự Phù Hợp: Tự hỏi liệu môi trường, văn hóa, cơ hội phát triển ở công ty này có thực sự xứng đáng để bạn tiếp tục chờ đợi trong tình trạng không chắc chắn hay không.

Phần 4: Quyết Định Cuối Cùng và Hướng Đi Tiếp Theo

Sau khi đã nỗ lực thực hiện các bước trên, đã đến lúc bạn cần đưa ra quyết định cuối cùng.

A. Đánh Giá Lại Tình Hình:

  • Sau một khoảng thời gian nỗ lực (theo giới hạn bạn đặt ra), hãy đánh giá lại:
    • Hiệu suất của bạn đã cải thiện chưa?
    • Quản lý có ghi nhận sự tiến bộ đó không?
    • Công ty đã đưa ra quyết định/cam kết/lộ trình rõ ràng nào chưa?
    • Bạn có cảm thấy tình hình khả quan hơn không?

B. Các Kịch Bản Có Thể Xảy Ra:

  1. Được Chuyển Đổi Chính Thức: Xin chúc mừng! Nỗ lực của bạn đã được đền đáp. Hãy tiếp tục phát huy và đóng góp cho công ty.
  2. Nhận Được Lời Hứa Hẹn và Lộ Trình Rõ Ràng: Công ty cam kết sẽ ký hợp đồng chính thức sau một khoảng thời gian cụ thể nữa, với những điều kiện rõ ràng. Bạn cần cân nhắc xem lời hứa này có đáng tin cậy và lộ trình đó có hợp lý không.
  3. Tình Hình Vẫn Mập Mờ: Không có quyết định, không có lộ trình, quản lý tiếp tục trì hoãn hoặc đưa ra những lý do không thuyết phục.
  4. Nhận Phản Hồi Tiêu Cực/Quyết Định Không Giữ Lại: Công ty thông báo rằng bạn không phù hợp hoặc không có kế hoạch giữ bạn lại sau giai đoạn tập sự.

C. Đưa Ra Quyết Định Của Bạn:

  • Kịch bản 1 & 2 (Tích cực/Có hy vọng): Nếu bạn tin tưởng vào công ty và lộ trình đưa ra, bạn có thể quyết định ở lại và tiếp tục cố gắng.
  • Kịch bản 3 & 4 (Mập mờ/Tiêu cực): Đây là dấu hiệu mạnh mẽ cho thấy bạn nên nghiêm túc cân nhắc việc tìm kiếm một cơ hội mới. Việc tiếp tục ở lại trong sự không chắc chắn hoặc khi biết mình không được đánh giá cao sẽ chỉ làm lãng phí thời gian, năng lượng và ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của bạn. Đừng sợ hãi việc phải bắt đầu lại ở một nơi khác.

D. Chuẩn Bị Cho Việc Rời Đi (Nếu Đó Là Quyết Định Của Bạn):

  • Tìm Kiếm Công Việc Mới Một Cách Chủ Động: Dồn toàn lực vào việc tìm kiếm “bến đỗ” tiếp theo.
  • Hoàn Thành Công Việc Hiện Tại Chuyên Nghiệp: Dù quyết định ra đi, hãy giữ thái độ chuyên nghiệp, hoàn thành tốt công việc được giao cho đến ngày cuối cùng.
  • Bàn Giao Công Việc Cẩn Thận: Chuẩn bị tài liệu, hướng dẫn bàn giao đầy đủ cho người kế nhiệm (nếu có) hoặc cho quản lý.
  • Giữ Mối Quan Hệ Tốt Đẹp: Rời đi một cách hòa bình, cảm ơn công ty và đồng nghiệp về cơ hội và những gì bạn đã học được. Biết đâu sau này các bạn lại có dịp hợp tác.
  • Rút Kinh Nghiệm: Nhìn lại toàn bộ quá trình, rút ra bài học về điểm mạnh, điểm yếu của bản thân, cách giao tiếp, cách lựa chọn công ty… để làm tốt hơn trong lần tìm việc tiếp theo.

Lời Kết: Chủ Động Nắm Bắt Tương Lai Sự Nghiệp

Bị “mắc kẹt” trong vị trí nhân viên tập sự kéo dài là một trải nghiệm không mấy dễ chịu, nhưng đó không phải là ngõ cụt nếu bạn biết cách xử lý tình huống một cách chủ động và thông minh. Đừng để sự im lặng và chờ đợi thụ động bào mòn sự tự tin và cơ hội của bạn.

Hãy bắt đầu bằng việc hiểu rõ tình trạng của mình, tìm hiểu nguyên nhân một cách khách quan và trung thực. Sau đó, hãy mạnh dạn trao đổi với quản lý, nỗ lực cải thiện bản thân, thể hiện giá trị và tìm hiểu quyền lợi của mình. Quan trọng nhất, hãy biết đặt ra giới hạn cho sự chờ đợi và không ngần ngại tìm kiếm những cơ hội tốt hơn nếu môi trường hiện tại không còn phù hợp hoặc không mang lại cho bạn sự phát triển xứng đáng.

Bạn hoàn toàn có quyền được làm việc trong một môi trường công bằng, minh bạch, nơi nỗ lực của bạn được ghi nhận và bạn có lộ trình phát triển rõ ràng. Hãy tin vào giá trị của bản thân và chủ động nắm bắt tương lai sự nghiệp của chính mình. Chúc bạn sớm tìm được giải pháp tốt nhất và có những bước tiến vững chắc trên con đường sự nghiệp!

Viết một bình luận