(Pdf) Mỹ Thuật Đương Đại Việt Nam, Trung Tâm Mỹ Thuật Đương Đại

Có nhiều quan điểm khác biệt (thậm chí mâu thuẫn) về lịch sử vẻ vang và định kỳ đại của thẩm mỹ thuật tiền tiến Việt Nam, tự sau Đổi bắt đầu (1986) cho nay, sau gần 30 năm, vẫn chưa xuất hiện tiếng nói nhất quán. Bởi một nghĩa làm sao đó, “đương đại” cũng là đang và chuẩn bị diễn ra, nên luôn luôn sinh động, đổi mới thiên, khó cầm bắt. Điều này tương tự như như bài toán ngày nay chúng ta nhìn về những cột mốc thẩm mỹ thời phục hưng, thời baroque, cổ điển, ấn tượng, hiện đại… sẽ thuận tiện hơn thời đó tín đồ ta nhìn về chính họ. Bởi vì vậy, với thẩm mỹ và nghệ thuật đương đại việt nam vẫn hiện hữu nhiều ngộ nhận, và cũng chính là cơ hội.

Không bao gồm một định nghĩa ráng thể, không thay đổi cho nghệ thuật đương đại Việt Nam, đây hoàn toàn có thể là khẳng định duy nhất.

Chính thực tiễn như vậy, nên những khi nhìn lại những thực hành/giám tuyển của Đào Anh Khánh, trần Lương và đồng sự trên Hà Nội, rồi Jun Nguyễn-Hatsushiba, Dinh Q. Lê, Ly Hoàng Ly, Nguyễn Như Huy, Bùi Công Khánh, Ưu Đàm (TP.HCM), Lê Ngọc Thanh – Lê Đức Hải (New Space Art Foundation, Huế), Ngô Lực…, danh sách còn vô cùng dài, thật khó khăn để rạch ròi đâu là đương đại, đâu là chưa. Những hệ trái và công dụng từ các bước giám tuyển cơ mà Trần Lương, Nguyễn Minh Phước, Hoàng Himiko, Lê Brothers, Nguyễn to gan Hùng, Nguyễn Như Huy, Phương Linh, Bill Nguyễn, Arlette Quỳnh-Anh Trần… đã cùng đang có tác dụng cũng vậy. Mặc dù về lịch đại cùng ý chí, cụ thể họ đã chọn những loại hình, hoặc ý niệm đương đại để tỏ bày.

Cho nên, đôi khi mâu thuẫn, bát nháo về loại hình lại là một tinh thần hiện đại thú vị, bởi cuộc sống không thể loại trừ hoặc hòa nhập trả toàn. Các định nghĩa về hiện đại, cổ điển và trước đó nữa (dù chúng vẫn tiếp diễn cho đến nay) thì đã kha khá định hình, còn định nghĩa về tiền tiến lại bất ổn, vì vậy thiếu cơ sở để so sánh, vừa dễ dàng ngộ nhận, vừa khôn xiết thú vị.

Tại Singapore Biennale 2013, Nguyễn Oanh Phi Phi mang tới một sơn mài-sắp để gây tuyệt hảo mạnh với quốc tế. “Chui vào” trong thành quả này, chỉ xét về mô hình (dù ý niệm của nó bắt đầu là quan tiền trọng), thật bối rối khi định danh, cho dù kỹ thuật đánh mài đạt tới mức mẫu mực, cơ mà liệu tác giả cũng muốn làm tô mài thuần túy. Việt Nam văn minh có một câu khá lý thú: “Tư tưởng không thông vác bình không cũng nặng”. Cũng giống như Sol Lewitt (1928-2007): “Một sắp xếp huy hoàng cần thiết cứu vãn nổi một ý tưởng phát minh nhạt nhẽo”. Với nghệ thuật và thẩm mỹ đương đại, tuyệt nhất là những đất nước còn manh mún lý thuyết, tàng ẩn nhiều mâu thuẫn như Việt Nam, đôi lúc “thấy dzậy mà không hẳn dzậy”.

Trong khi đó, những quan niệm mới cho biết thêm loại hình không đặc biệt quan trọng bằng việc các tác giả sẵn sàng cho bản thân tâm núm ra sao. Giả dụ họ bao gồm tâm cố gắng và văn cảnh hiện đại thì thực hành, diễn ngôn của họ sẽ đương đại. Với ngược lại. Không nhận biết điều này, người sáng tác hoặc người theo dõi ngộ nhận cũng chính là đương nhiên.

Xem thêm: Những mẫu nồi chiên không dầu philips xxl, những mẫu nồi chiên không dầu philips size xxl

Với toàn cảnh như vậy, đã có vô vàn chủ ý cho rằng nghệ thuật đương đại là bỏ đi, vị nếu có giá trị thì đề nghị có người mua chứ. Ý kiến này không những đến từ hầu hết đầu óc vô minh, coi thường định hướng và trào lưu, nhưng mà còn tới từ những fan đã biết giữa những lý bởi vì của hiện đại nhất là cản lại sự sở hữu, download bán. Vì chưng vậy, sự thành công xuất sắc của đương đại, nếu đã đạt được công nhận, phải đồng nghĩa tương quan với việc họ được mời đi nước ngoài trưng bày, triển lãm, giao lưu… trong khi chủ đích thiết yếu của đương đại vẫn là thực hành tại địa phương, ví như được, thì “suy nghĩ toàn cầu, hành động địa phương” là xuất sắc hơn.

Nghệ thuật tiên tiến thường “không bán được”, ở nước ta càng rõ, không chỉ dẫn đến vô vàn ngộ thừa nhận từ mẫu nhìn bên ngoài, mà phiên bản thân các nghệ sĩ cũng hoang mang. Nhiều người, lấy ví dụ Trương Tân và các cái tên vẫn kể làm việc trên, còn nhiều nữa, đã phải chuyển hướng hoặc tạm chuyển hướng làn phân cách để kiếm tiền sinh sống. Bởi nhìn tổng thể thì họ ít được tài trợ, hoặc được tài trợ cảm thấy không được (mà đương đại luôn cần tài trợ)… yêu cầu không đủ tài lực để triển khai tác phẩm thường xuyên. Không ít người đã quăng quật hẳn đương đại.

Sau này, lúc mà hồ hết tác phẩm hiện đại nhất của Jun Nguyễn-Hatsushiba, Dinh Q. Lê, Bùi Công Khánh… được các bảo tàng lừng lẫy thế giới mua với giá cao chết giả ngưởng, không thua thảm gì sản phẩm đỉnh của khá nhiều danh họa Việt Nam, tầm nhìn về tiên tiến mới rất nhiều thay đổi. Rõ là, mô hình không quan trọng đặc biệt bằng việc tài năng, sức sáng tạo, tầm hình ảnh hưởng, loại duyên của nghệ sĩ mang lại đâu. Điều này cũng tương tự như nhiều họa sỹ theo loại hình truyền thống thuần túy, đâu phải ai cũng bán được.

Một ngộ dấn khác là vì thiếu khối hệ thống lý luận, phê bình, nghiên cứu, truyền thông, thẩm định, thị trường, tài chính… để cập nhật, định danh. Khoảng chừng 5-7 năm quay lại đây thẩm mỹ đương đại đã bước đầu đi vào nhà trường, rứa nhưng vẫn tồn tại phiến diện, manh mún, nên nhiều khi cực đoan theo phong cách “mặt trận”, phe này phe kia.

Đã tất cả vài chục triển lãm xưng danh với xứng danh đương đại tại Việt Nam, tuy vậy một bảo tàng hoặc một không khí công cùng chuyên dùng cho hiện đại nhất thì còn vắng tanh bóng. Câu chuyện đương đại vốn vì chưng tư nhân và là chuyện của bốn nhân xuyên suốt 1/4 cố kỷ vừa qua. Đào Anh Khánh bộc lộ “ngay vào vườn” đơn vị mình, Lê Ngọc Thanh – Lê Đức Hải mua mảnh đất xây không gian, Ngô Lực “đụng đâu làm đó”, Nguyễn Như Huy thuê nhà làm Ga 0… là mọi ví dụ về hiện tại trạng.

Thay thay đổi được quan tiền niệm thì các ngộ thừa nhận kia sẽ biến thành cơ hội, bởi nghệ thuật và thẩm mỹ đương đại việt nam như mảnh đất đã khai hoang, khá màu mỡ, chỉ chờ những cây trái xum xuê mà thôi.

Lý Đợi 

(*) bài viết đã được đăng bên trên Tạp chí mỹ thuật số 301 và 302 mon 1-2 năm 2018